BuRHp. Oluşturulma Tarihi Ağustos 24, 2021 0427Türkler sahne gereksinimlerini Tanzimat dönemine kadar geçen dönemde Karagöz, Meddah ve Orta Oyunu ile karşıladılar. Günümüzde ne taklide dayanan Meddah ne olayı kişiler aracılığıyla halk arasında temsil eden Orta Oyunu ne de şahısların perde üzerine yansıtarak hikayesi canlandırılan Karagöz bugün tiyatro için verdiğimiz seyirlik edebiyat türünün karşılığı değildir. Tanzimat dönemi tiyatro özellikleri nelerdir? İşte, merak edilen tüm anlayışa göre bugünkü modern tiyatro, edebiyatımıza Tanzimat'tan daha sonra girdi. Tanzimat'ın daha ilk yıllarında tiyatro binaları yapılmaya başlanmış, önceden rakipsiz yıllarında tiyatro grupları ve binaları zamanla yerlerini yerli topluluklara bıraktı. Tanzimat Dönemi Tiyatro Özellikleri Nelerdir? Batı edebiyatlarından etkilenen sanatçılar aracılığı ile pek çok tür gibi tiyatronun da ülkemize gelmesine yardımcı olmuştur. Ama oyunların sergilenmesinin oldukça pahalı olması, önemli derecede bir hazırlık gerektirmesi ve sahne ihtiyaçlarının fazlalığından dolayı bu dönemde tiyatronun gelişimi hızlı olmamıştır. Bu nedenle de bu sanat dalının gelişmesi için sanatçıların kendi kişisel çabaları ve fedakarlıkları sonucunda ortaya çıktı. Tanzimat Döneminde tiyatro alanında atılan ilk adımlar, Batı edebiyatlarında oynanan oyunların birebir aynısının Türkçeye çevrilmesi ya da bizim kültürümüze uyarlanması şeklinde ortaya çıkmıştır. Bu dönemde ise, başta Ahmet Vefik Paşa olmak üzere tüm sanatçılar özellikle de Fransız yazar Molière’den yaptığı çevirilerle bu alanda çok önemli adımlar attı. Ahmet Vefik Paşa, Bursa valisiyken burada ilk tiyatro binasını yaptırmış ve oyuncu kadrosu ortaya çıkartmıştır. Yapmış olduğu çevirileri de burada sahneletmiştir. Tanzimat Dönemi Tiyatro Yazarları, Eserleri ve Konuları Bu dönemde tiyatro alanında eser veren sanatçılar ve eserleri şu şekildedirİbrahim Şinasi Şair EvlenmesiNamık Kemal Vatan Yahut Silistre 1873, Zavallı Çocuk 1874, Akif Bey 1874, Gülnihal 1875, Celalettin Harzemşah 1876, Kara Bela 1908.Ahmet Mithat Efendi Ahz’ı Sar yahud Avrupa’nın Eski Medeniyeti 1874, Eyvah 1873, Açık Baş 1879, Çengi yahud Daniş Çelebi 1884, Fürs-i Kadimde bir Facia yahud Siyavuş 1885, Hükm-i Dil 1875, Çerkez Özdenleri 1884.Ahmet Vefik Paşa Zor Nikah 1869, Zoraki Tabib 1969, Azarya, Tabib-i Aşk Meraki, Dekbazlık, Yorgaki Mahmut Ekrem Afife Anjelik 1870, Vuslat 1874, Atala 1873, Çok Bilen Çok Yanılır 1875.Abdülhak Hamit Tarhan Eşber 1880, Turhan 1916, İlhan 1913, Liberte 1913, Nesteren 1876 ve Hakan 1935.Tazminat Dönemi Eserleri ve Konuları Türk Edebiyatı’nda yazılan ilk Türk tiyatro eseri ise, Şinasi tarafından 1860 yılında kaleme alınan “Şair Evlenmesi” isimli oyundur. Tercüman-ı Ahvâl gazetesinde tek perde halinde yazılan bu oyunun sahnelenmesi ise, sadece yıllar sonra gerçekleşmiştir. Töresel evlenmeyi konu alarak işleyen oyun modern tiyatronun da edebiyatımızdaki ilk yerli örneği olarak geleneksel tiyatrodan daha güçlü izler taşır. Tanzimat Dönemi Edebiyatı’nın en güçlü sanatçıları arasında olan ve pek çok türde eser vermiş olan Namık Kemal, tiyatro ile yakından ilgilendi. Namık Kemal’in yazmış olduğu ilk tiyatrosu olan ve aynı zamanda da Türk edebiyatında sahnelenen ilk tiyatro özelliği de taşıyan “Vatan Yahut Silistre”, 1872 yılında dört perdelik bir oyun olarak yazıldı. Memleketin savunulması temalı bir oyun olan bu tiyatroda kahramanlık ve vatanseverlik gibi duygular ön plana çıkmıştır. Bu tiyatro, İstanbul’da sahnelendikten sonra “Vatan” tezahüratları ile oyundan çıkan seyircilerin atmış olduğu sloganlar nedeni ile Namık Kemal sürgüne gönderildi. Tanzimat Dönemi’nde tiyatro oyunları, 1859 yılında inşa edilmiş olan Gedikpaşa Tiyatro’sunda sergilendi. Güllü Agop adında birinin çalışmaları ile ayakta duran tiyatro, çok uzun bir süre İstanbul halkına hizmet etti. BİRİNCİ DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI 1860-1876 ​ Divan Edebiyatı kültürü ile yetişen sanatçılar, her ne kadar Divan Edebiyatını eleştirseler de onun etkisinden kurtulamamışlardır. Edebiyatımıza Batı kültüründen yeni edebi türler ilk bu dönemde girmiştir. Hak, hürriyet gibi toplumsal kavramlar ilk bu dönemde dile getirilmeye başlanmıştır. Edebiyatta amaç güzel eser vermekten çok toplumu bilgilendermeye yönelmiştir. Dilin sadeleşmesi için görüş beyan etmişler ancak divan kültürünün etkisinden çıkamayıp tam olarak başarılı olamamışlardır. ​ Divan Edebiyatı sanatçılarının çoğu zengin mevki sahibi ailelerden geliyorlardı. Bu dönemde klasizm ve romantizm akımları etkili olmuştur. Özellikle roman ve hikaye alanında olay akışını kesip bilgi verme gibi acemilikler görülür. Özellikler şiirde biçim açısından bir gelişme olmamış, ancak eski biçimlerle gazel, kaside, terkib-i bend gibi yeni konuları toplumsal konularişlemişlerdir. ŞİNASİ 1826-1871 Asıl adı İbrahim Şinasi’dir. İstanbul doğumludur. Klasizm akımından etkilenmiştir. Didaktik özellikleri ağır basan, toplum için sanat görüşünü savunan bir şairdir. Hak, adelet gibi toplumsal konuları ilk kez Şinasi dile getirmiştir. İlk özel gazete Tercüman-ı Ahval gazetesini Agah Efendi ile beraber kurmuştur. Batılı Anlamda ilk tiyatro eseri sayılan Şair Evlenmesi'ni yazdı. Şair Evlenmesi adlı tiyatrosunda Türk Edebiyatında ilk kez noktalama işaretleri kullanıldı. Tercüan- ı Ahval gazetesinin ilk sayısında edebiyatımızın ilk makalesi olan Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi’ni yazdı. Batıdan ilk şiir çevirilerini Tercüme-i Manzume adlı eserinde toplamıştır. Tercüme-i Manzume’deki şiirleri fabl olduğu için Şinasi aynı zamanda ilk fabl çevirisi yapan sanatçı olmuştur. Atasözleri üzerine Durub-ı Emsal-i Osmaniye adlı eseri yazmıştır. Hayatında hiç roman ya da hikaye yazmamıştır. Eserleri Durub u Emsalı Osmaniyye Osmanlı Atasözleri Kitabı, Tercüme i Manzume Çeviriler, Müntehabat -ı Eşarşiirleri, Divan-ı Şinasi, Tasvir i Efkâr NAMIK KEMAL 1840-1888 ​ 1840 Tekirdağ doğumludur. Şinasi’den şairimizdir. Toplumcu bir sanat çizgisindedir. Vatan, millet, özgürlük kelimelerini edebiyatta ilk kullanan kişidir. Tiyatroları oldukça ses getirmiştir. Tiyatroyu bir eğlence ve halkı bilinçlendirme aracı olarak görmüştür. Romantizmin etkisindedir. Şiirlerini heceyle yazdığı birkaç şiir dışında aruzla yazmıştır. ​ Eserleri ilk tarihi romanımız; Cezmi İlk edebi romanımız; İntibah Tiyatroları Vatan yahut Silistre, Zavallı Çocuk, Gülnihal, Kara Bela,Celalettin Harzermşah Eleştiri eserleri Renan Müdafenamesi, Tahrib-i Harabat Ziya Paşa'ya karşı İrfan Paşa'ya Mektup, Takip Diğer eserleri Kanije, Silistre Muhasarası, Osmanlı Tarihi, Büyük İslam Tarihi, Evrakı PerişanZİYA PAŞA 1825-1880 Tanzimat'ta batılılaşma hareketinin öncüsü ilk üç yazardan birisidir. Şinasi, N. Kemal, Ziya Paşa Edebiyatın kendi geleneğine sahip çıkmasını istemiş, halkın anlayacağı dilde yazılması gerektiğini belirtmiş ancak içinde yetiştiği geleneği bırakamamıştır. Şiirlerinde öğreticilik ağır basar. Hece ile yazdığı birkaç türküsü olduğu bilinmektedir. Halk şiirinin ve dilinin gerçek edebiyatımız olduğunu belirtiği eseri "Şiir ve İnşa"makaledir. İlk edebiyat tarihi taslağı sayılan "Harabat"adlı eserinde “ Şiir ve İnşa” adlı eserindeki görüşleraykırı olarak divan edebiyatını savunmuştur. Biçimce eski içerikçe yeni olmaya gayret göstermiştir. Terkib-i bent, terci i bent'leri meşhurdur. Bir çok dizesi halk arasında atasözü gibi kullanılmıştır. ​ Eserleri Zafername, Harabat, Eş'ar-ı Ziya, Defter-i Amal, Terkib-i Bent, Terci-i Bent AHMET MİTHAT EFENDİ 1844-1912 Ahmet Mithat kendi kendini yetiştirmiş bir sanatçıdır. Diğer Tanzimatçılar üst tabaka insanlarken Ahmet Mithat ise sadece bir memurdur ve bu seviyeye kendisi gelmiştir. Halkın anlayacağı bir dilde her konuda eser vermeye e yakın eseri vardır. Romantizmden etkilenmiştir. Çok yazdığı için kendisine “Yazı Makinesi” denilmiştir. Tarih, edebiyat, tıp, biyoloji gibi bir sürü alanda yazmasına rağmen hiç şiir yazmamıştır. Namık Kemal ile Dağarcık ve Kırk Ambar dergilerini çıkardı. Özellikle romanlarında çok belirgin teknik kusurlar vardır. Olayın akışını keserek bilgi verme onun en belirgin teknik hatalarından birisidir. Tuna, İbret, Bedir, Devir, Basiret, Tercüman-ı Hakikat gazetelerini çıkarmıştır. Servet-i Fünuncuları dekadanlıkla suçlamış ancak bunda geri adım atmayı bilmiştir. Eserleri Hasan Mellah, Hüseyin Fellah, Felatun Bey ve Rakım Efendi, Yer Yüzünde Bir Melek, Henüz On Yedi Yaşında... ŞEMSETTİN SAMİ 1850-1904 Arnavutluk doğumludur. Galatasaray kurucularından Ali Sami Yen’in babasıdır. Türkçe dışında 8 dil bilmektedir. Devrinin en büyük dil bilgini sayılmıştır. İlk romanımız olan Taaşşuk-u Talat ve Fitnat adlı eseri yazmıştır. İlk Türkçe sözlük Kamus u Türkî’yi yazmıştır.. İlk ansiklopedi olan Kamus-ı Alam'ı yazmıştır. Orgun Yazıtlarını ve Kutadgu Bilig’i Türkiye Türkçesine çevirmiştir. Sabah ve Tercüman- Şark gazetelerini çıkarmıştır. Sefiller ve Robinson Crusoe romanlarını bire bir çevirisini yapmıştır. Bu nedenle de eleştiriler almıştır. Eserleri Roman Taşşuk-ı Talat ve Fıtnat, Robiinson Crusoe çeviri, Sefiller çeviri Tiyatro Gave, Base yahut Ahde Vefa, Seydi Yahya Diğer eserleri Kamus-i Türki, Kamus-i Arabi, Kamus-i Fransevi, Kamusu’l Alam ... AHMET VEFİK PAŞA 1829-1892 İstanbul doğumludur. Baba ve dedesinin Tercüme Odasında çalışmaları onun iyi bir eğitim almasına yardımcı olmuştur. 16 dil bildiği Odası ve Encümen-i Daniş’te görev yapmıştır. Valilik, büyükelçilik gibi bir sürü devlet vazifesinde bulundu. Moliere’den yaptığı çeviri tiyatroları valilik yaptığı Bursa’da inşa ettirdiği tiyatro binasında sergiletmiştir. Halkı tiyatroya alıştırma amacındadır. Batıyı körü körüne taklitten ziyade milli değerlerimize sahip çıkarak Batı’dan yararlanma amacı vardır. Tiyatro çevirilerini de çoğunlukla Türk halkının yapısına adapte ederk çevirmiştir. Dil çalışmaları ile de tanınmıştır. Lehçe-i Osmani adlı eserinde Osmanlı coğrafyasında konuşulan Türk lehçlerinin incelemesini sunmuştur. Klasizm akımından etkilenmiştir. Eserleri Sözlük Lehçe-i Osmanî Sözlük çalışmasıdır. Bu eserde “Türk” kavramı üzerinde durmuştur. Tarih Şecere-i Türk Ebulgazi Bahadır Han’dan çevirdiği eseridir. Orta Asya tarihini anlatır. Fezleke-i Tarih-i Osmanî, Hikmet-i Tarih Tiyatro Don Civani, Dudu Kuşları, Adamcıl, Azarya, Merakî, Yorgaki Dandini, Zor Nikâh, Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi, Tartüffe, Zoraki Tabip DİREKTÖR ALİ BEY 1844-1899 İstanbul doğumludur. Birçok devlet vazifesinde bulunmuştur. İyi derece Fransızca bilir. 1871 tarihli “Seyehat Jurnali” adlı eser edebiyatımızın ilk günlük örneği sayılmaktadır. Halkın konuştuğu dile yakın tiyatrolar yazmış, güldürü ögeleri eklemiştir. İlk mizahi sözlük olan “Lehçetü’l Hakayık” ı yazmıştır. Edebiyat dünyaında ilk olarak Teodor Kasap’ın Diyojen adlı mizahi dergisinde yazmaya başlayınca tanınmıştır. Eserleri Gezi-Günlük Seyahat Jurnali Mizah Lehçetü’l Hakayık, Seyyareler Gezegenler Tiyatro Ayyar Hamza, Tosun Ağa, Misafir-i İstiskal Hoşlanılmayan Misafir, Kokana Yatıyor, Geveze Berber, Letafet, Saffet Bey Tanzimat Edebiyatı 1. Dönem Temsilcileri1-ŞinasiKlasisizmin edebiyatını ve folklor çalışmaları işaretlerini ilk kullanan kişi konu birliğine ve bütün güzelliğine önem makaleTercüman-ı Ahval Mukaddimesi ve ilk tiyatroyu Şair Evlenmesi şiir çevirisi kısaltmış paragraf birimini ilk kez o Ahval ve Tasvir-i Efkar gazetelerini Evlenmesi,Müntehabat-ı Eş’arşiir,Terceme-i Manzumeçeviri şiir,Durub-ı Emsal-i Osmaniyeatasözleri derlemesi2-Namık KemalVatan Şairi olarak için sanat anlayışını bir edebiyatı geleneğini reddeder, dilin sadeleşmesini Mersiyesi,Vatan Şarkısı,Vatan Türküsü,Hürriyet Kasidesib-TiyatroVatan Yahut Silistre,Gülnihal,Akif Bey,Zavallı Çocuk,Celaleddin Harzemşah,Karabelac-Romanİntibah,Cezmid-EleştiriTahrib-i Harabat,Takip,Renan Müdafaanamesi,Mukaddeme-i Celale-AnıMagosa Anıları3-Ziya PaşaGazel,Terkib-i Bend ve Terci-i Bendlerin eski temalarını terk ederek, bunları yeni düşüncelerin aktarılmasında araç olarak kültürü ve batı kültürü arasında ve İnşa makalesinde Halk edebiyatını savunmuş Divan edebiyatına karşı çıkmıştır. Harabat’ta ise bunun tersini söylemiştir. Bu yüzden Namık Kemal tarafından Tahrib-i Harabat adlı yapıtta sert bir biçimde Bend,Terci-i Bend,Rüya,Defter-i Amal,Harabat,Eş’ar-ı Mithat EfendiHalkı aydınlatması nedeniyle Hace-i Evvelilk öğretmenolarak ve hikayelerinde olayın akışını keserek bilgi okuyup yazdığı için yazı makinesi olarak da Bey’le Rakım Efendi,Hasan Mellah,Hüseyin Fellah,Jön Türk,Henüz 17 Yaşında,Dürdane Hanımb-HikayeLetaif-i Rivayet,Kıssadan Bir Vefik PaşaTiyatroya en çok hizmet eden valisiyken orada tiyatro binası yaptırarak, Moliere’den yaptığı çevirileri Osmanisözlük,Hikmet-i Tarih,Fezleke-i Tarih-i Osmanitarih alanındaki yapıtlarıZor Nikah,Zoraki Tabip,Meraki,Azorva,Dekbazlık,Yorgaki Dandiniçeviri6-Şemşettin SamiTanzimat edebiyatının ilk büyük dilcisi ve ilk telif roman Talat ve Fitnatilk yerli romanb-SözlükKamus-ı Türki,Kamus-ı Fransevi,Kamus-ı Arabic-AnsiklopediKamus-ı AlamTanzimat Edebiyatı 2. Dönem Temsilcileri7- Recaizade Mahmut EkremŞiirde “fikri güzellik”, ”hissi güzellik”, ”hayali güzellik” olmak üzere üç türlü güzellik olduğunu çocuğunun ölümü üzerine ölüm konusuna çok edebiyatı yolunda gelişen yeni edebiyatı Cedide hareketinin başlamasına öncülük Üstad Ekrem olarak Sevdasıilk realist romanb-HikayeMuhsin Bey,Şemsac-TiyatroAfife Anjelik,Çok Bilen Çok Yanılır,Vuslat,Atalad-Diğer eserleriNağme-i Seher,Yadigar-ı Şebab,Pejmürdeşiir,Takdir-i Elhan,Zemzeme8-Abdülhak Hamit TarhanRomantizmin tabiat, ölüm gibi konuları şiirine biçim ve içerik yönünden yenilikler getiren şair Şair-i Azam olarak oynanmak için değil okunmak oyunlar sahne tekniği açısından Bir Ses,Ölü,Halce,Validemb-Tiyatroİçli Kız,Macera-yı Aşk,Duhter-i Hindu,Tarık,Nesteren,Fitnen, SezaiBatı tarzında yazdığı hikayeleriyle küçük şeylerin bile hikayenin konusu olabileceğini Şeylerhikaye,Şiroyun,İclalanı10-Nabizade NazımRealizm ve naturalizm akımlarını olarak köy yaşamını ve köy insanını konu köy romanı,Zehrailk tezli roman11-Muallim NaciEski edebiyat taraftarlarının bozmadan aruza uydurması yönüyle Tevfik Fikret’i ve Mehmet Akif’i at-ı Naci sözlük,Ömer’in Çocukluğuanı

tanzimat 1 dönem sanatçıları ve eserleri